Dünyanın kabuğunda bulduğumuz fosillerin çoğu, tortul kayalarda korunur; burada mineral tabakaları bir organizmanın üzerini kaplayarak, milyonlarca yıl içinde taşa dönüşür ve bu süreç ölü canlının izini de içerir. Ancak, New York Eyaleti’nde yakın zamanda keşfedilen göz alıcı altın rengi fosiller biraz farklı. Bu minik fosillerin bedenleri, demir sülfür yani ‘aptal altını’ olarak da bilinen bir metal ile yavaşça yer değiştirmiş ve böylece 450 milyon yıl boyunca olağanüstü bir durumda korunmuştur.
İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden paleobiyolog Luke Parry, şöyle diyor:
Bu fosiller sadece muhteşem altın renkleriyle dikkat çekmekle kalmıyor, aynı zamanda son derece iyi korunmuş durumda. Sanki birazdan kalkıp kaçacaklarmış gibi görünüyorlar.
Lomankus edgecombei olarak adlandırılan bu tür, vücutlarının ön tarafında avlarını yakalamak için kullandıkları büyük kıskaç benzeri uzantıları bulunan soyu tükenmiş bir eklem bacaklı sınıfı olan Megacheira’a ait tamamen yeni bir deniz canlısını temsil ediyor.
Fosilleşme süreci, orijinal malzeme üzerinde oldukça zorlayıcı olabilir. Bu süreçler genellikle kalıntıları basınca, ısıya ya da her ikisinin bir kombinasyonuna maruz bırakır; bu da fosilin anatomisinde önemli değişikliklere yol açar ve özelliklerini net bir şekilde veya üç boyutlu olarak görmek zorlaşır. Organizmaları olağanüstü ayrıntılı olarak koruyan bir fosil yatağına Lagerstätte denir; Beecher’in Trilobit Yatağı ise bu sınıftaki fosil yatakları arasında bile istisnai bir örnektir. Sadece birkaç santimetre kalınlığında olmasına rağmen, burada bulunan birçok antik trilobitin bedenleri “aptal altınına” dönüşmüş durumdadır.
Parry ve meslektaşları da işte burada L. edgecombei‘yi buldular.
Parry, ScienceAlert’e verdiği demeçte şöyle diyor:
Günümüzde pirit, oksijensiz ortamda organik maddeyi parçalayan ve hidrojen sülfür üreten sülfat indirgeme bakterilerinin etkisiyle oluşur. Bu madde daha sonra demirle reaksiyona girerek demir sülfürden oluşan pirit haline gelir. Yani pirit oluşumu için organik madde, demir ve oksijenin olmaması gerekir. Fosilleri içeren tortularda organik madde az, fakat demir oranı yüksektir; dolayısıyla buradaki hayvan kalıntıları, pirit oluşumu için gereken koşulların ideal olduğu küçük adacıklar gibidir.
Bu canlılar muhtemelen, türbidit akıntıları olarak bilinen olaylarla taşınan büyük miktarda tortul içinde canlı olarak gömüldüler ve bu da eklem bacaklıların dıştan içe doğru piritle kaplanmasına olanak tanıyan özel bir durum yarattı.
Sonuç olarak, L. edgecombei fosilleri üç boyutlu olarak olağanüstü bir şekilde korunmuş durumda, bu da bize Megacheira’ların anatomisi hakkında yeni bilgiler sunuyor. Bu canlılar özellikle ilgi çekici, çünkü Megacheiran’ın azalmaya başladığı bir dönemde yaşamışlardı. Bu canlı sınıfı, 541 ila 485 milyon yıl öncesi Kambriyen döneminde bol miktarda ve çeşitliydi; ancak ardından gelen 485 ila 443 milyon yıl önceki erken Ordovisiyen dönemine kadar büyük oranda yok oldular.
Bu da L. edgecombei‘nin Dünya üzerindeki son Megacheira türlerinden biri olduğunu gösteriyor ve anatomisi, eklem bacaklıların kafalarındaki uzantıların günümüzde böceklerde, kabuklularda ve örümceğimsi hayvanlarda görülen antenlere, kıskaçlara ve dişlere nasıl dönüştüğüne dair bazı ipuçları sunuyor.
Parry, şöyle diyor:
Günümüzde, eklem bacaklı türleri diğer tüm hayvan gruplarından daha fazla. Bu başarının anahtarlarından biri, yüksek derecede uyarlanabilir bir kafa yapıları ve uzantılarıdır; bu uzantılar, biyolojik bir İsviçre çakısı gibi çeşitli zorluklara adapte olmuştur.
Fosiller, diğer Megacheira’larda görülen ‘büyük uzantı’ olarak bilinen kıskaç benzeri kolların L. edgecombei‘de küçüldüğünü ve şekil değiştirdiğini gösteriyor ki bu da işlev değişikliğine işaret ediyor. Diğer türlerde av yakalamak için kullanılan pençe çok daha küçük; bunun yanında kamçı benzeri üç uzun uzantı, yani flagellalar ise çok daha uzun.
L. edgecombei‘nin gözleri olmadığı için bu değişiklik, bu canlıların büyük uzantılarını av yakalamaktan ziyade algılama için kullandıklarını düşündürüyor.
Parry, sözlerini şu ifadelerle tamamlıyor:
Lomankus, bir ‘çıkmaz yol’ olmak yerine, Megacheira’ların Kambriyen sonrası dönemde de çeşitlenmeye ve evrilmeye devam ettiğini gösteriyor; eskiden korkutucu olan büyük uzantı şimdi tamamen farklı bir işlev görüyor.
Kaynaklar ve İleri Okuma
- M. Starr. 450 Million-Year-Old ‘Golden’ Fossil Reveals a Prize Arthropod Ancestor. (30 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 30 Ekim 2024. Alındığı Yer: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
