Uzak bir galakside parlayan bir ışık, evrenin derinliklerindeki gizemli kozmik olayları birbirine bağlayan bir köprü olabilir. Astronomların sevimli bir isimle andığı bu olay; Platypus, süper kütleli kara deliklerin kökenlerini anlamamıza yardımcı olabilecek yeni bir pencere açabilir.
Yaklaşık 6,5 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir cüce galakside gözlemlenen bu olağanüstü parıltı, bir yıldızın kara delik tarafından parçalanması sonucu ortaya çıkan bir tür “gelgit bozulması olayı” (tidal disruption event) ile benzerlik taşıyor. Ancak aynı zamanda, bilim insanlarının patlayan bir yıldız sınıfı olabileceğini düşündüğü başka bir olay türüne, “LFBOT” (hızlı, parlak, mavi optik geçiş) denen parlamalara da benziyor. İşte bu eşsiz olay, bu iki fenomen arasında bir bağlantı kurabilir. Caltech’ten astronom Vikram Ravi, bu olağanüstü bulguyu 15 Ocak’ta Amerikan Astronomi Derneği’nde tanıttı.
Süper Kütleli Kara Deliklerin “Tohumları” Keşfediliyor
Ravi ve ekibi, aslında LFBOT aramıyordu. Bunun yerine, güneşin birkaç bin katı kütleye sahip olan ve “ara kütleli kara delikler” olarak bilinen kara deliklerdeki gelgit bozulma olaylarını araştırıyorlardı. Çalışmayı birlikte yürüten astrofizikçi Jean Somalwar, bu kara deliklerin evrendeki devasa süper kütleli kara deliklerin “tohumları” olduğunu düşünüyor.
Araştırmacılar, San Diego yakınlarındaki Palomar Gözlemevi’ni kullanarak Temmuz ayında umut verici bir patlama gözlemledi. Hubble Uzay Teleskobu’ndan alınan ek veriler, bu ışık patlamasının küçük bir galaksinin kenarlarından geldiğini ortaya koydu. Bu patlamanın parlaklığı, galaksinin tüm yıldızlarının yaydığı toplam ışığın 100 katı kadar fazlaydı!
Somalwar, şöyle diyor:
Gerçekten inanılmaz derecede parlak bir kaynak, bugüne kadar gördüğümüz her şeyden çok daha parlak.
Ne Patladı? Dev Yıldız mı Yoksa Kara Delik mi?
Bu patlamanın kaynağı ya çok büyük bir yıldızın sıra dışı bir patlaması ya da bir yıldızın süper kütleli bir kara delik tarafından parçalanması olabilir. Ancak bu kadar küçük bir galakside bu tür nesnelerin bulunma olasılığı oldukça düşük.
Somalwar, bu konuya ilişkin düşüncelerini şöyle ifade ediyor:
Ara kütleli bir kara deliğin çok iyi bir aday olduğunu düşünüyoruz.
Platypus Neden Farklı?
Platypus’un bir diğer ilginç yönü ise LFBOT’lara benzer şekilde yoğun bir mavi ışık saçması ve parlaklığının hızla artması. Ancak çoğu LFBOT birkaç gün içinde sönerken, Platypus tam iki hafta boyunca parladı. Bu süre, gelgit bozulma olaylarına daha yakın bir özellik.
Gelecek Keşifler Ufukta
Araştırma ekibi, önümüzdeki ay hem Hubble hem de James Webb Uzay Teleskobu ile eşzamanlı gözlemler yapmayı planlıyor. Bu gözlemler, Platypus’un kökenlerini netleştirebilir. Ayrıca, önümüzdeki yıllarda devreye girecek olan Şili’deki Vera Rubin Gözlemevi’nin yüzlerce benzer olay keşfetmesi bekleniyor. Eğer evrende daha fazla Platypus varsa, onları bulmamız an meselesi!
Bu patlama, süper kütleli kara deliklerin nasıl oluştuğuna dair şimdiye kadar pek çok soruya yanıt verebilecek potansiyele sahip. Kim bilir, belki de bu sıradışı “ornitorenk” evrenin gizemlerini çözmek için bize rehberlik edecek!
Bu makale hakkında sorularınız veya yorumlarınız mı var? Bize yazın: feedback@sapienship.com.tr
Kaynaklar ve İleri Okuma
- V. Ravi et al. The Platypus: a highly super-Eddington intermediate-mass black hole tidal disruption event. (15 Ocak 2025). Alındığı Tarih: 24 Ocak 2025. Alındığı Yer: American Astronomical Society meeting, National Harbor
Yazar Hakkında
