1988 yılında Avustralya’da polis memurları Ian Dadour’u ziyaret etti. Entomolog Dadour suçlu olduğu için değil, uzmanlığına ihtiyaç duydukları için çağrılmıştı. Soruşturmacılar, Dadour’dan bir ceset üzerinde bulunan kurtçukların yaşlarını tahmin etmesini isteyerek bir cinayet kurbanının öldüğü zamanı belirlemelerine yardımcı olmasını istediler. Dadour, bu ve diğer entomoloji tabanlı adli yöntemleri Güney Afrika Polis Teşkilatı’na öğretmeye devam etti. Bugün polisler, başka bir tür suçu araştırmak için bu yöntemleri kullanıyor: Gergedan kaçakçılığı.
Güney Afrika, nesli tükenme tehlikesi altındaki kara gergedanlar (Diceros bicornis) ve soyu tehdit altındaki beyaz gergedanlar (Ceratotherium simum) dahil binlerce gergedana ev sahipliği yapıyor. Kaçak avcılar, çoğunlukla hayvanların boynuzları için her yıl yüzlerce gergedanı öldürüyor. Ülkenin polis teşkilatı, 2014 yılında adli entomolojiyi kaçak avcılıkla mücadele tedbirleri arasına kattı ve memurları vahşi yaşam suç mahallerinde bulunan böcek kanıtlarını toplamak için eğitti.
Dadour’a göre, gergedanlarda da insanlar üzerindeki süreçle aynı şekilde işliyor. Şu anda tarım ve deniz ürünlerinin kökenini doğrulayan Avustralya merkezli Source Certain adlı şirketten olan Dadour, polislerin sinek ve böcek gibi leş böceklerinin yetişkin bireyleri, larvaları ve yumurtalarını kurbandan topladığını belirtiyor. Leş böcekleri, bir ölü bedeni hızla bulup üzerine yumurta bırakır (çoğunlukla bir saatten kısa sürede) ve yumurtadan çıkan larvalar öngörülebilir bir hızda gelişir. Bu nedenle, biyolojik bir saat görevi görürler.
Adli entomologlar, mevcut böcek türlerine ve böceklerin yavrularının yaşam döngüsündeki evrelerine bakarak cesedin ne kadar süredir ölü olduğunu tahmin edebilirler. Bu tahmine minimum ölüm sonrası aralık (postmortem interval) denir. Yöntem en doğru sonuçları aktif çürüme sırasında ve öncesinde verir; çürüme ilerledikçe doğruluk oranı düşer.
Güney Afrika’nın Cape Town kentinde çalışan adli entomolog Martin Villet, şöyle diyor:
Koşullar uygun olduğunda, bu yöntem çok yararlı olabilir.
Soruşturmacılar bu veriyi katilleri takip etmek için kullanabilirken, savcılar mahkemede kanıt olarak sunabilirler.
Dadour ve Güney Afrika Polis Teşkilatı’nda görev yapan adli entomolog Melanie Pienaar, gergedan ölümlerini araştırmakta hangi böceklerin kullanıldığını belgelemek istediler. 2014-2021 yılları arasında adli entomolojiden faydalanılarak soruşturulan 19 gergedan kaçakçılığı vakasını incelediler. Bu vakalar arasında, çürümenin her aşamasında bulunan çeşitli böcek türleri sayılarak, minimum ölüm sonrası aralık tahminleri karşılaştırıldı ve her dönem boyunca ortalama çevresel sıcaklık hesaba katıldı. Villet bu projede yer almamıştı.
Gergedanlardan toplanan 119 böcek türünden en bol bulunan ve minimum ölüm sonrası aralığı hesaplamada en yararlı olanlar sinekler (Diptera) ve böcekler (Coleoptera) idi. Bazı böcekler (Hemiptera) de mevcuttu ancak bu hesaplamalar için o kadar yararlı değillerdi.
Adli entomoloji, tek başına kullanılan bir araç değil; cep telefonu kayıtları gibi diğer kanıtlarla birlikte kullanılabilir ve suçluları olay yerinde gösterebilir.
Dadour, şöyle diyor:
Pienaar ile birlikte daha önce incelediğimiz kaçak avcılık vakalarından birinde, böceklerin sağladığı zaman aralığı, bir kaçak avcının hapis cezası almasına yardımcı olmuştu.
İngiltere Winchester Üniversitesi’nde görev yapan ve çalışmaya dahil olmayan adli entomolog Amoret Whitaker, şöyle diyor:
Gerçekten alınması gereken temel mesaj şu ki, insanlar üzerinde kullandığımız yöntemler hayvan vakalarında da aynı şekilde kullanılabilir. Bu kadar önemli bir tür üzerinde kullanıldığını görmek oldukça ilginç.
Dadour, vahşi yaşam memurlarına bu tekniği gergedan kaçakçılığının dışında; örneğin nesli tehlikede olan Avustralya keseli hayvanı numbatlar (Myrmecobius fasciatus) üzerinde kullanılmak üzere öğretmiştir. Bu teknik, hayvanlara yönelik zulüm vakalarında da kullanılabilir.
Dadour, sözlerini şöyle tamamlıyor:
Ancak adli entomoloji, vahşi yaşam suçlarını araştırmada yaygın olarak kullanılan bir yöntem değil. En azından Güney Afrika’daki gergedanlar için bu yöntem ve diğer kaçak avcılık önlemleri popülasyonların yavaş yavaş artmasına yardımcı oldu. Bu noktaya ulaşmak için çok çaba sarf edildi.
Kaynaklar ve İleri Okuma
- J. Coleman. How insects can help catch rhino poachers. (24 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 27 Ekim 2024. Alındığı Yer: Science News | Arşiv Bağlantısı
