2013 yılında Pasifik kıyılarında başlayan ve hızla yayılan bir hastalık, deniz yıldızlarının kollarını büküp parçalayarak onları adeta bir jel kütlesine dönüştürüyordu. Bu “deniz yıldızı erimesi hastalığı” kısa sürede kitle ölümlerine yol açtı. En çok etkilenen türlerden biri, okyanus ekosisteminde kilit bir rol oynayan ayçiçeği deniz yıldızı (Pycnopodia helianthoides) oldu. Bu türün popülasyonu, 2015, 2018 ve 2023’teki salgınlarda yüzde 91 oranında azaldı; bu da bir milyardan fazla bireyin kaybı anlamına geliyor.
Ayçiçeği deniz yıldızları, deniz kestanelerini avlayarak onların çoğalmasını sınırlar. Ancak bu yırtıcıların yokluğunda deniz kestaneleri, okyanusların “ormanları” sayılan yosun (kelp) ekosistemlerini yok etmeye başladı. Kelp ormanlarının kaybı, hem balıklar, deniz samurları ve deniz aslanları gibi canlıları hem de atmosferdeki karbondioksiti emen doğal sistemleri tehdit ediyor.
Suçlu: Vibrio pectenicida
Kanada’daki Hakai Enstitüsü’nden deniz hastalıkları ekoloğu Alyssa-Lois Gehman ve ekibi, hastalığın ardında Vibrio pectenicida adlı bir bakterinin olduğunu düşünüyor. Çalışma, 4 Ağustos’ta Nature Ecology & Evolution dergisinde yayımlandı.
Araştırmacılar hem doğadan hem de esaret altında yetiştirilmiş sağlıklı görünen deniz yıldızlarını iki hafta karantinada tuttular. Ardından onları hasta bireylerle aynı suya koydular, hasta bir tankta beklettiler veya “deniz yıldızı kanı” sayılan sıvılardan enjekte ettiler. Sonuç korkutucuydu: 50 deniz yıldızının yüzde 92’si ortalama 12 gün içinde öldü.
Ekip, hastalığı yayan organizmayı bulmak için hem sağlıklı hem hasta deniz yıldızlarının kan sıvısını genetik olarak inceledi. 55 binden fazla bakteri türü arasında biri açıkça öne çıktı: Vibrio pectenicida. Sağlıklı bireylerde de bulunuyordu ama çok daha düşük seviyelerdeydi.
Bakteri daha sonra laboratuvarda üretildi ve altı sağlıklı deniz yıldızına enjekte edildi. Yedi gün içinde hepsi öldü.
Şüpheler Devam Ediyor
Cornell Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Ian Hewson, bu bulgunun çalışmanın en güçlü yanı olduğunu söylüyor. Ancak kesin kanıt konusunda şüpheli: Daha önce yaptığı araştırmalarda bu bakteriye düzenli olarak rastlamamış. Ona göre farklı deniz yıldızı türlerinde görülen “erime” belirtilerinin tek bir nedene indirgenmesi yanıltıcı olabilir.
Gehman ise bu çelişkinin nedenini açıklıyor: Önceki çalışmalar farklı dokulara bakarken, bu araştırma doğrudan kan sıvısını incelemiş. Bu yüzden sonuçlar daha net olabilir.
Umut Veren Bir Adım
Her şeye rağmen, belirli bir bakteriyle bağlantı kurulmuş olması büyük önem taşıyor. Çünkü bu sayede, özellikle esaret altında yetiştirilen ayçiçeği deniz yıldızları antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Böylece türün yeniden doğaya kazandırılması mümkün olabilir.
Gehman, şimdiden sahada kullanılabilecek hızlı tanı kitleri üzerinde çalışıyor. Tıpkı COVID-19 testleri gibi, bu kitler sayesinde V. pectenicida salgınları hızla tespit edilip önlem alınabilecek.
Deniz yıldızlarının gizemli erimesi belki de nihayet açıklığa kavuşuyor. Eğer şüpheli bakteri gerçekten sorumluysa, okyanus ekosistemlerinin kaderini değiştirecek bir döneme giriyor olabiliriz.
Bu makale hakkında sorularınız veya yorumlarınız mı var? Bize yazın: feedback@sapienship.com.tr
Kaynaklar ve İleri Okuma
- M. Prentice et al. Vibrio pectenicida strain FHCF-3 is a causative agent of sea star wasting disease. (4 Ağustos 2025). Alındığı Tarih: 14 Eylül 2025. Alındığı Yer: Nature Ecology & Evolution
Yazar Hakkında
