Dünya’nın manyetik alanı yaklaşık 40.000 yıl önce dramatik bir şekilde tersine döndü. Bu büyük değişimi, Avrupa Uzay Ajansı’nın Swarm uydu misyonundan elde edilen verilerle şimdi ürkütücü bir ses olarak deneyimleyebiliyoruz. Uydu verilerini Dünya’daki manyetik alan çizgilerinin hareketleriyle birleştiren Avrupalı bilim insanları, Laschamps olayı adı verilen bu olayı ahşapların gıcırtısı ve kayaların çarpışması gibi doğal seslerle canlandırdılar.
Danimarka Teknik Üniversitesi ve Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi’nin bu ortak çalışması, duyduğunuz diğer her şeyden farklı.
Dünya’nın çekirdeğindeki dönen sıvı metaller tarafından oluşturulan manyetik alan, atmosferimizi güneşin zararlı parçacıklarından koruyan bir kalkan görevi görüyor. Şu anki yöneliminde manyetik alan çizgileri, gezegenin yüzeyinde güneyden kuzeye, derinliklerde ise kuzeyden güneye doğru kapalı döngüler halinde ilerliyor. Ancak zaman zaman bu alanın kutupları rastgele tersine dönebiliyor. Eğer bugün bu tekrar gerçekleşirse, kuzeye bakan pusulalar Güney Kutbu’nu gösterecek.
Böylesine büyük bir tersine dönüş, en son 41.000 yıl önce meydana geldi ve Fransa’daki Laschamps lav akıntılarında iz bıraktı. Manyetik alan o dönemde mevcut gücünün sadece %5’ine kadar zayıfladı ve bu zayıflık, kozmik ışınların fazlasının Dünya atmosferine girmesine neden oldu.
Buz çekirdekleri ve deniz tortuları, bu yoğun güneş radyasyonunun izotopik izlerini koruyor. 2024’te yayımlanan bir çalışmaya göre, Laschamps olayı sırasında berilyum-10 izotop seviyeleri iki katına çıktı. Bu izotoplar, kozmik ışınların atmosferle etkileşime girerek havayı iyonize edip ozon tabakasına zarar verdiği süreçte oluştu. Küresel iklim değişikliğine yol açabileceği düşünülen bu olay, Avustralya megafaunasının yok oluşuna ve insanların mağara kullanımlarındaki değişikliklere de katkıda bulunmuş olabilir.
Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi’nden jeofizikçi Sanja Panovska, şöyle diyor:
Bu tür aşırı olayları anlamak, gelecekte benzer olayların etkilerini tahmin etmek ve uzay iklimi ile Dünya üzerindeki etkilerini değerlendirmek açısından kritik öneme sahiptir.
Laschamps tersine dönüşü 250 yıl sürdü ve ters yönelimde yaklaşık 440 yıl kaldı. Dünya’nın manyetik alanı bu süre zarfında mevcut gücünün %25’ine kadar düşmüş olabilir ve kuzey kutbu güney yönüne doğru kaymıştır. Atlantik Okyanusu üzerindeki manyetik alan zayıflaması gibi yakın zamanlardaki anomaliler, günümüzde bir tersine dönüşün yaklaşıp yaklaşmadığına dair sorular doğurdu. Ancak son araştırmalar, bu anomalilerin mutlaka tersine dönüş olaylarıyla ilişkili olmadığını göstermektedir.
Öte yandan, Güney Atlantik anomalisi, o bölgedeki uyduları daha yüksek radyasyon seviyelerine maruz bırakıyor.
2013’ten bu yana ESA’nın Swarm takımyıldızı, Dünya’nın çekirdeği, mantosu, kabuğu, okyanusları, iyonosferi ve manyetosferinden gelen manyetik sinyalleri ölçerek gezegenimizin manyetik alanını daha iyi anlamamıza ve olası değişimlerini tahmin etmemize yardımcı oluyor.
Kaynaklar ve İleri Okuma
- T. Koumoundouros. Earth’s Flipping Magnetic Field Heard as Sound Is an Unforgettable Horror. (18 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 20 Ekim 2024. Alındığı Yer: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
