Escherichia coli (E. coli), insan ve hayvanların bağırsak florasında doğal olarak bulunan, aynı zamanda bazı suşları hastalık yapıcı olabilen bir bakteri türüdür. 1885 yılında Alman pediatri uzmanı Theodor Escherich tarafından keşfedilmiştir. Escherich, bakteriyi sağlıklı bebeklerin dışkısında izole ederek tanımlamış ve mikroorganizmanın bağırsak florasında oynadığı önemli rolü ilk kez ortaya koymuştur. Çoğu suşu zararsızdır ve bağırsak sağlığına katkıda bulunur. Ancak bazı patojenik suşları (örneğin E. coli O157:H7), ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Geniş genetik çeşitliliği ve kolay kültürlenebilirliği nedeniyle mikrobiyolojide ve biyoteknolojide önemli bir model organizmadır.
Taksonomi
- Alêm (Domain): Bacteria
- Şube (Phylum): Proteobacteria
- Sınıf (Class): Gammaproteobacteria
- Takım (Order): Enterobacterales
- Familya (Family): Enterobacteriaceae
- Cins (Genus): Escherichia
- Tür (Species): Escherichia coli
Habitat ve Yaşam Alanı
E. coli‘nin habitatı oldukça geniştir. Genellikle insan ve hayvanların bağırsak florasında bulunur, ancak çevrede de hayatta kalabilir.
‣ Doğal Habitat: E. coli, insan ve sıcak kanlı hayvanların alt bağırsak sisteminde yaygın olarak bulunur. Burada, simbiyotik bir yaşam sürerek konağın sindirimine yardımcı olur.
‣ Çevresel Bulunabilirlik: Kanalizasyon, toprak, tatlı su ve gıdalarda bulunabilir. Dışkı ile bulaşan su ve besin kaynakları, bu bakterinin çevresel varlığını sürdürmesine olanak tanır.
‣ Bulaşma: Kirli su, enfekte gıdalar veya fekal-oral yol ile yayılabilir. Özellikle patojenik suşlar bu yollarla insanlara bulaşır.
Fiziksel Özellikler
E. coli, mikroskopik yapısı ve biyolojik özellikleriyle tanımlanır:
‣ Gram boyama: Gram-negatif.
‣ Şekil: Çubuk şeklinde (basil).
‣ Büyüklük: 2-6 µm uzunluğunda ve 0.5-1 µm genişliğinde.
‣ Hareket: Peritrik flagella sayesinde hareketlidir. Ancak bazı suşlar hareketsiz olabilir.
‣ Koloni: Besiyerlerinde hızlı büyüyerek yuvarlak, düz ve parlak koloniler oluşturur.
‣ Büyüme Koşulları: Fakültatif anaerobiktir, yani hem oksijenli hem de oksijensiz ortamlarda büyüyebilir.
‣ Sıcaklık Aralığı: 37°C’de optimum büyüme gösterir, ancak 20-45°C aralığında da üreyebilir.
Davranış ve Beslenme
E. coli, basit karbon kaynaklarını kullanarak büyüyebilen metabolik açıdan esnek bir organizmadır.
‣ Beslenme: Basit şekerleri (örneğin glikoz), amino asitleri ve diğer organik maddeleri kullanır. Fermentasyon yoluyla laktik asit, etanol, asetat gibi ürünler üretebilir.
‣ Metabolizma:
∙ Fakültatif anaerobik metabolizma: Oksijen varlığında aerobik solunum yapar, yokluğunda fermantasyona geçer.
∙ Enzim aktivitesi: Beta-galaktozidaz üretimi ile laktozu fermente edebilir. Bu özellik, “MacConkey agarı” gibi ortamlarla kolayca tespit edilir.
‣ Davranış:
∙ Zararsız suşlar genellikle konağıyla simbiyotik bir ilişki içindedir.
∙ Patojenik suşlar (örneğin Shiga toksin üreten E. coli veya STEC) konağın bağırsak epitel hücrelerine zarar vererek enfeksiyona neden olabilir.
∙ Bazı suşlar, bağırsak dışına yayılarak üriner sistem enfeksiyonlarına (örneğin idrar yolu enfeksiyonu) ve menenjite neden olabilir.
Öne Çıkan Özellikler
E. coli, biyolojik, klinik ve çevresel özellikleriyle dikkat çeken bir organizmadır:
‣ Model organizma: Genetik araştırmalarda ve biyoteknolojide sıkça kullanılır. Plazmit transferi, gen klonlama ve protein üretimi gibi tekniklerde standart bir araçtır.
‣ Metabolik esneklik: Hem basit hem de karmaşık organik bileşikleri kullanabilir. Oksijen varlığında veya yokluğunda hayatta kalabilir.
‣ Patogenite: Bazı suşlar ciddi hastalıklara neden olabilir:
∙ EHEC (Enterohemorajik E. coli): Kanlı diyare ve böbrek yetmezliğine yol açabilir.
∙ ETEC (Enterotoksijenik E. coli): Seyahat ishali gibi bağırsak hastalıklarına neden olur.
∙ UPEC (Üropatojenik E. coli): İdrar yolu enfeksiyonlarının başlıca nedenidir.
‣ Antibiyotik direnci: Artan antibiyotik direnci, E. coli‘nin tedavisinde önemli bir zorluk oluşturur.
‣ Çevresel dayanıklılık: Fekal kontaminasyonun göstergesi olarak çevresel su kalitesi izleme çalışmalarında kullanılır.
‣ Hızlı üreme: Uygun koşullarda her 20 dakikada bir bölünerek hızla çoğalabilir.
Bu makale hakkında sorularınız veya yorumlarınız mı var? Bize yazın: feedback@sapienship.com.tr
Kaynaklar ve İleri Okuma
- V.S. Braz et al. Escherichia coli as a Multifaceted Pathogenic and Versatile Bacterium. (21 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 23 Ocak 2025. Alındığı Yer: Frontiers in Cellular and Infection Microbiology
- M. Mueller et al. Escherichia coli Infection. (13 Temmuz 2023). Alındığı Tarih: 23 Ocak 2025. Alındığı Yer: StatPearls
Yazar Hakkında
