Flor, doğal olarak toprakta, kayalarda ve suda bulunan bir elementtir. Diş çürüklerini önlemedeki etkisi nedeniyle 1940’lardan bu yana bazı ülkelerde içme suyuna eklenmiştir. Ancak florür hem faydaları hem de potansiyel riskleri açısından tartışmaların odağında kalmaya devam etmektedir.
Florür Nedir ve Ne İşe Yarar?
Florür, diş minesini güçlendirerek çürük oluşumunu önler. Iowa Üniversitesi’nden Prof. Steven Levy, florürün dişlerin yüzeyindeki mineralleri yeniden yapılandırarak çürüklerin oluşumunu engellediğini belirtiyor. ABD, Birleşik Krallık, İspanya ve Brezilya gibi ülkelerde florür, yerel yönetimlerin kararları doğrultusunda suya ekleniyor. Almanya ise florürü 1991’den bu yana tuza ekliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre güvenli florür seviyesi litre başına 1,5 miligramdır. ABD’de ise önerilen seviye, diş macunlarından alınan ek florür nedeniyle, 0,7 ppm’dir.
Florür Eklenmesinin Tarihi
1900’lerin başlarında, doğal olarak yüksek florür seviyelerine sahip bölgelerde yaşayan çocuklarda diş florozu görüldü. Floroz, diş minesinde beyaz lekeler oluşmasına neden olan kozmetik bir durumdur. Ancak bu çocuklarda çürük oranlarının da düşük olduğu tespit edildi.
Bilim insanları, suya 1 ppm oranında florür eklemenin çürükleri önlediğini ve floroz riskini artırmadığını ortaya koydu. Günümüzde bu yöntem, Amerikan Diş Hekimleri Birliği ve Amerikan Pediatri Akademisi gibi kurumlar tarafından desteklenmektedir.
Florürün Riskleri
Florür, kemiklerin doğal bir bileşenidir. Ancak yüksek seviyelerde uzun süre maruz kalındığında, iskelet florozu gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. San Francisco Üniversitesi’nden Prof. Howard Pollick, bu tür bir sorunun yalnızca çok yüksek doz florür alındığında ortaya çıkabileceğini ve bunun olağan dışı durumlarla sınırlı olduğunu belirtiyor.
1990’da yapılan bir çalışmada, sıçanlarda yüksek florür seviyelerine bağlı olarak kemik tümörleri gözlemlendi. Ancak, 50’den fazla insan popülasyonu üzerinde yapılan araştırmalar, düşük seviyelerde florürün insanlarda kanser riski oluşturmadığını gösterdi.
Son yıllarda florürün çocukların IQ’sunu etkileyip etkilemediği tartışılıyor. 2021’de yapılan bir çalışma, yüksek florür seviyelerinin erkek çocuklarda düşük IQ ile ilişkili olduğunu öne sürerken, 2023’teki bir meta-analiz böyle bir bağlantı bulamadı. WHO’nun önerdiği seviyelerin üzerindeki florürün çocuklarda bilişsel etkiler yaratabileceği iddiaları hâlâ araştırılmaktadır.
Florür Karşıtlığı ve Tartışmalar
Florür, içme suyuna eklendiği ilk dönemlerden bu yana tartışma yaratmıştır. 1950’lerde bazı kesimler, bunun Amerika’yı zehirlemek için bir komünist plan olduğunu iddia etti. Diğerleri ise florürün, insanların dişlerini fırçalamayı ihmal etmesine yol açacağından endişelendi.
Bazı florür karşıtı çalışmaların küçük örneklem boyutlarına sahip olduğu ve metodolojik sınırlamaları olduğu belirtiliyor. New York Üniversitesi’nden Prof. Cheryline Pezzullo, sağlam klinik çalışmalar yapılmadan yanlış bilgilerin yayılmasının tartışmaları körüklediğini ifade ediyor.
2017’de ABD Çevre Koruma Ajansı’na (EPA) karşı açılan bir dava, doğal olarak 4 ppm’den fazla florür içeren su kaynaklarının mutlaka arıtılması gerektiğini vurguladı. Eylül 2024’te bir yargıç, EPA’nın mevcut düzenlemelerini gözden geçirmesi gerektiğine hükmetti.
Diş Çürüklerini Önlemede Florür
Diş çürükleri, özellikle çocuklarda en yaygın ve önlenebilir hastalıklardan biridir. Kanada’nın Calgary kentinde florür suya eklenmeyi bıraktığında, çocuklarda diş çürüğü oranlarının arttığı gözlemlendi. Pezzullo, florürün, özellikle diş bakımına erişimi sınırlı olan kesimler için etkili ve ekonomik bir koruma yöntemi olduğunu belirtiyor.
Kaynaklar ve İleri Okuma
- M. Hobson. Why we add fluoride to water—and how it became so controversial. (22 Kasım 2024). Alındığı Tarih: 5 Aralık 2024. Alındığı Yer: National Geographic | Arşiv Bağlantısı
Yazar Hakkında
