Staphylococcus aureus (S. aureus), insanlarda ve hayvanlarda çeşitli enfeksiyonlara neden olan, klinik açıdan önemli bir gram-pozitif bakteri türüdür. Özellikle deri, solunum yolları, kan dolaşımı ve organlarda enfeksiyonlara yol açabilir. Metisiline dirençli Staphylococcus aureus (MRSA) gibi suşları, antibiyotik direnci nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Bu mikroorganizma, 1880 yılında Sir Alexander Ogston tarafından keşfedilmiştir. Ogston, bakteriyi, enfekte yaralardan alınan örnekleri mikroskop altında inceleyerek tanımlamıştır.
Taksonomi
- Alêm (Domain): Bacteria
- Şube (Phylum): Firmicutes
- Sınıf (Class): Bacilli
- Takım (Order): Bacillales
- Familya (Family): Staphylococcaceae
- Cins (Genus): Staphylococcus
- Tür (Species): Staphylococcus aureus
Habitat ve Yaşam Alanı
Staphylococcus aureus, insan ve hayvanlarda hem kommensal hem de patojen olarak bulunabilir.
‣ Doğal Habitat:
∙ Sağlıklı bireylerin burun mukozasında ve derisinde yaygın olarak bulunur.
∙ Genellikle zarar vermeden konağıyla simbiyotik bir ilişki içinde yaşar.
‣ Bulaşma:
∙ Direkt temas (örneğin enfekte bireylerle temas) veya kontamine yüzeyler aracılığıyla yayılır.
∙ Sağlık kuruluşlarında yaygın bulaşma kaynağıdır.
‣ Enfekte bölgeler: Deri, yumuşak dokular, kan dolaşımı, kemikler (osteomiyelit), solunum yolları ve kalp kapakları (endokardit).
Fiziksel Özellikler
S. aureus, mikroskobik özellikleri ve laboratuvar tanımlamasıyla karakterize edilir:
‣ Gram boyama: Gram-pozitif.
‣ Şekil: Küre şeklinde (kok).
‣ Koloni yapısı: Mikroskop altında kümeler halinde (üzüm salkımı görünümünde) gözlemlenir.
‣ Büyüklük: Ortalama 0.5-1.5 µm çapında.
‣ Hareket: Hareketsizdir ve flagella içermez.
‣ Koloni rengi: Kanlı agarda altın sarısı pigment üretir (adını bu özelliğinden alır).
‣ Metabolizma: Fakültatif anaerobiktir, hem oksijenli hem de oksijensiz ortamlarda büyüyebilir.
‣ Enzim üretimi:
∙ Koagülaz: Plazmayı pıhtılaştırarak bağışıklık sisteminden korunmasına yardımcı olur.
∙ Katalaz: Hidrojen peroksidi suya ve oksijene ayrıştırır.
Davranış ve Beslenme
S. aureus, konağıyla karmaşık bir etkileşim içindedir. Hem kommensal hem de patojen olabilir:
‣ Beslenme: Organik maddelerden enerji sağlar. Konağın dokularını hedef alan enzimler ve toksinler üreterek büyümesini destekler.
‣ Enfeksiyon Mekanizması:
∙ Bağışıklık kaçışı: Fibrin pıhtıları oluşturarak bağışıklık hücrelerinden korunur.
∙ Toksinler: Enterotoksin, hemolizin ve toksik şok sendromu toksini (TSST-1) gibi maddeler üreterek dokulara zarar verir.
‣ Adaptasyon: Antibiyotiklere karşı direnç geliştirme yeteneği nedeniyle, özellikle MRSA suşları ciddi bir klinik zorluk yaratır.
‣ Konak yanıtı: Bağışıklık sistemi, enfeksiyona yanıt olarak inflamatuar granülomlar oluşturabilir.
Öne Çıkan Özellikler
Staphylococcus aureus, hem biyolojik hem de klinik açıdan ayırt edici özelliklere sahiptir:
‣ Antibiyotik Direnci:
∙ MRSA (Metisiline dirençli Staphylococcus aureus), tedaviyi zorlaştıran suşlardan biridir.
∙ Bazı suşlar, vankomisine direnç gösterebilir (VRSA).
‣ Patojenite Faktörleri:
∙ Koagülaz: Konakta fibrin pıhtıları oluşturarak bağışıklık sisteminden korunur.
∙ Hemolizin: Alyuvarları parçalayarak hemoglobini serbest bırakır.
∙ Protein A: Konak bağışıklık yanıtını baskılar.
‣ Enfeksiyon Çeşitliliği: Cilt enfeksiyonlarından (örneğin çıban, selülit) ölümcül sistemik enfeksiyonlara (örneğin sepsis, endokardit) kadar çeşitli hastalıklara yol açabilir.
‣ Toksin Üretimi:
∙ Gıda zehirlenmesine neden olan enterotoksinler.
∙ Toksik şok sendromuna neden olan toksinler.
‣ Hızlı Bulaşma: Sağlık ortamlarında kontamine yüzeyler ve ekipmanlarla yayılabilir.
Bu makale hakkında sorularınız veya yorumlarınız mı var? Bize yazın: feedback@sapienship.com.tr
Kaynaklar ve İleri Okuma
- T.A. Taylor et al. Staphylococcus aureus Infection. (17 Temmuz 2023). Alındığı Tarih: 23 Ocak 2025. Alındığı Yer: StatPearls
- B.P. Howden et al. Staphylococcus aureus host interactions and adaptation. (27 Ocak 2023). Alındığı Tarih: 23 Ocak 2025. Alındığı Yer: Nature Reviews Microbiology
Yazar Hakkında
