Yakın zamanda yapılan hayvan uyku davranışı araştırmaları, uykunun çevredeki hayvanlar tarafından etkilendiğini ortaya koydu. Örneğin, zeytuni babunlarının grup büyüklüğü arttıkça daha az uyurken, fareler hızlı göz hareketi (REM) döngülerini senkronize edebiliyor.
Batı toplumlarında birçok insan yalnız uyumayı veya bir romantik partnerle uyumayı bekler. Ancak diğer grup halinde yaşayan hayvanlar gibi, insanların birlikte uyuması da yaygındır; kültürel ve yaşa bağlı farklılıklar olsa da bu durum yaygındır. Birçok kültürde, bir akraba ile aynı yatağı paylaşmak normal kabul edilir.
Batı ülkeleri dışında, ebeveyn-bebek birlikte uyuma oranları Güney Amerika, Asya ve Afrika’nın bazı bölgelerinde %60 ile %100 arasında değişmektedir.
Bebekle Birlikte Uyuma Tartışmaları
Birlikte uyumanın yaygınlığına rağmen, bebekle birlikte uyuma tartışmalıdır. Özellikle bireyselliği önemseyen bazı batılı bakış açıları, yalnız uyumanın bebeğin gece uyandığında kendini yatıştırmayı öğrenmesine yardımcı olduğunu savunur. Ancak evrimsel bilim insanları, birlikte uyumanın bebeklerin insanlık tarihi boyunca sıcak ve güvende kalmalarına yardımcı olduğunu öne sürer.
Birçok kültürde bebeklerin gece uyandıklarında kendilerini yatıştırmaları beklenmez; gece uyanmaları emzirme ve gelişimin doğal bir parçası olarak görülür.
Ani Bebek Ölümü Sendromu (SIDS) hakkındaki endişeler, çocuk doktorlarının çoğu zaman yatak paylaşımını caydırmalarına yol açmıştır. Ancak diğer SIDS risk faktörleri kontrol edildiğinde, SIDS riskinin birlikte uyuyan ve tek başına uyuyan bebekler arasında istatistiksel olarak farklılık göstermediği görülmektedir.
Bu durum, Amerikan Pediatri Akademisi, Ulusal Sağlık ve Bakım Mükemmellik Enstitüsü ve İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) gibi kurumların, bebeklerin “ebeveynlerin odasında, ancak ayrı bir yüzeyde uyumalarını” ya da birlikte yatma durumunda bebeğin “yastık ve yorgan olmadan sert, düz bir yatak üzerinde uyumasını” önermelerinin bir nedeni olabilir. Bu kurumlar birlikte uyumayı tamamen caydırmak yerine bu şekilde güvenli bir ortam önerir.
Araştırmacılar, birlikte uyumanın uyku farklılıklarına neden olup olmadığını veya bu farklılıkların birlikte uyumaya yol açıp açmadığını henüz bilmiyor. Ancak 1990’larda yapılan deneyler, birlikte uyumanın daha uzun ve sık emzirme seanslarını teşvik edebileceğini öne sürdü.
Beyin aktivitesini ölçmek için sensörler kullanan bu araştırma, birlikte uyuma sırasında bebeklerin ve ebeveynlerin uykusunun daha hafif olabileceğini de gösterdi. Ancak araştırmacılar, bu hafif uykunun aslında SIDS’e karşı koruma sağlayabileceğini, çünkü bebeklere uykudan daha sık uyanma fırsatı tanıyarak solunum sistemleri üzerinde daha iyi kontrol geliştirmelerine yardımcı olabileceğini öne sürdü.
Diğer savunucular, birlikte uyumanın bebeklerin duygusal ve zihinsel sağlığına fayda sağlayarak ebeveyn-çocuk bağını güçlendirdiğini ve bebeklerin stres hormonlarını düzenlemelerine yardımcı olduğunu düşünüyor. Ancak mevcut veriler sonuçsuz; çoğu çalışma birlikte uyuyan ve tek başına uyuyan bebekler arasında kısa ve uzun vadeli zihinsel sağlık açısından karışık bulgular veya fark olmadığını göstermektedir.
Çocuklukta Birlikte Uyuma
Bebeklik döneminin ötesinde çocuklukta birlikte uyuma da dünya çapında yaygındır. 2010 yılında 7.000’den fazla İngiliz aile üzerinde yapılan bir anket, çocukların %6’sının en az dört yaşına kadar sürekli olarak yatak paylaştığını ortaya koydu.
Bazı aileler, çocuklarının uyku problemi yaşaması üzerine birlikte uyumayı tercih ediyor. Ancak çocuk-ebeveyn yatak paylaşımı, İsveç gibi bazı Batı ülkelerinde çocuklar okul çağına kadar ebeveynleriyle birlikte uyuduğunda, kültürel olarak besleyici bir ortamın parçası olarak görülmektedir.
Kardeşlerin aynı odayı veya hatta aynı yatağı paylaşması da yaygındır. 2021 yılında ABD’de yapılan bir araştırma, üç ila beş yaş arası küçük çocukların %36’sından fazlasının gece boyunca ebeveynler, kardeşler, evcil hayvanlar veya bunların bir kombinasyonu ile yatak paylaştığını buldu.
Birlikte uyuma yaş ilerledikçe azalır ancak daha büyük çocuklar arasında da devam eder; Avustralya, İngiltere ve diğer ülkelerde beş ila 12 yaş arasındaki çocuklarıyla birlikte uyuyan ebeveynlerin %13,8’e varan oranlarda olduğu bildirilmiştir.
Birlikte uyumanın yararları ve olumsuz yönleri, otizm spektrum bozukluğu, zihinsel sağlık bozuklukları ve kronik hastalıklar gibi rahatsızlıkları olan çocuklarda farklılık gösterebilir. Bu çocuklar, uykuya dalmakta ve uykuda kalmakta zorluk çıkarabilecek yüksek anksiyete, duyusal hassasiyetler ve fiziksel rahatsızlıklar yaşayabilir. Bu çocuklar için birlikte uyumak güvence sağlayabilir.
Yetişkinlerde Birlikte Uyuma
2018 yılında ABD Ulusal Uyku Vakfı tarafından yapılan bir ankete göre, birlikte yaşayan yetişkinlerin %80-89’u partnerleriyle aynı yatağı paylaşıyor. Yetişkinlerin yatak paylaşımı, mikrop teorisinin kabul edilmesiyle hijyen endişelerine yanıt olarak yalnız uyuma trendine dönmeden önce, tüm aileler ve diğer ev halkının da dahil olduğu toplu düzenlemelerden oluşuyordu.
Birçok çift, yatak paylaşmanın yakınlık duygusunu artırdığını düşünmektedir. Araştırmalar, partnerinizle yatak paylaşmanın daha uzun uyku sürelerine ve genel olarak daha iyi bir uyku hissine yol açabileceğini göstermektedir.
Yatak paylaşan çiftler, sıklıkla birbirlerinin uyku aşamalarıyla senkronize hale gelir; bu da yakınlık hissini artırabilir.
Ancak bu her zaman olumlu sonuçlanmayabilir. Bazı çalışmalar, heteroseksüel ilişkilerde kadınların partnerlerinin hareketlerinden daha kolay rahatsız olabildiğini ve bu durumun uyku kalitelerini olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir. Ayrıca yatak paylaşanlar tek başına uyudukları zamana göre daha az derin uyku uyuyabilir; her ne kadar birlikte uyuduklarında uyku kalitelerinin daha iyi olduğunu hissetseler de.
Birlikte uyuma hakkında cevaplanmamış birçok soru bulunmaktadır. Örneğin, çocukların gelişimi üzerindeki etkilerini veya kadın-erkek romantik ilişkiler dışındaki yetişkinler için faydalarını tam olarak anlamış değiliz. Ancak bazı çalışmalar birlikte uyumanın, diğer sosyal temas biçimlerine benzer şekilde bizi rahatlatabileceğini ve ebeveynler ile çocuklar arasında fiziksel senkronizasyonu artırabileceğini öne sürmektedir.
Birlikte uyumak için evrensel bir cevap yoktur. Ancak batı normlarının, evrimsel olarak bizimle gelen normlar olmadığını unutmayın. Birlikte uyumaya karar verirken, herkesin ne yaptığına bakmak yerine uyku bozuklukları, sağlık ve yaş gibi faktörleri göz önünde bulundurun.
Kaynaklar ve İleri Okuma
- G. Spanò, et al. Sharing Your Bed Could Significantly Affect Your Health And Wellbeing. (30 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 30 Ekim 2024. Alındığı Yer: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
